Theater in de wijk?

Hoezo? Het enige podium dat ik me op Alteveer herinner, was een verhoging in het zaaltje opzij van De Schelmse Brug. Want er was -jawel, Jaren Vijftig- een zangvereniging voor kinderen uit de buurt. Deze hield wekelijks repetities in het wijkgebouwtje achter de Mariakapel aan de Liztstraat. Daar studeerden we `Af en toe gaan Pa en Moe met ons naar de speeltuin toe' in. En nog andere liedjes waar je flink mee kon uit halen. Met dat repertoire gingen we in De Schelmse Brug de planken op. Die uitvoering was vermoedelijk geen doorslaand succes. Wat er na die avond verder met zangvereniging gebeurde, ben ik absoluut vergeten.

Waarom dan toch aandacht voor theater in de wijk? Nou, er woonden in tot ver in de jaren zeventig nogal wat acteurs in de wijk. Eerst vooral op Alteveer, later op 't Cranevelt. Geen figuranten, maar belangrijke acteurs. Deze waren verbonden aan Toneelgroep Theater. Dat gezelschap gold in de tweede helft van de Jaren Vijftig als het meest toonaangevende beroepsgezelschap in ons land. Want hier in Arnhem werden toen alle vooroordelen over de `provincie' weggespeeld. Boeiend toneel (Het Dagboek van Anne Fank met Martine Crefcoeur in de hoofdrol bijvoorbeeld) kwam zomaar ineens uit die provincie! Theater kwam, zag en overwon. Toen. Want lang heeft die voortrekkersrol niet geduurd. De grote toneelleider Rob de Vries `verkocht' zich in 1959 aan de gemeente Rotterdam. Met hem vertrokken alle grootheden. Hoewel een enkeling daar toch weer spijt van kreeg en terugkeerde.

Om die Toneelgroep Theater acteurs -merendeels oorspronkelijk afkomstig uit Amsterdam- aan te kunnen trekken, werd er woonruimte voor hen versierd. En zo stapte hier op het Beethovenpleintje korte tijd ook Hans Tiemeijer als buurtbewoner rond. Als ik het goed heb, woonde hij met de actrice Tine de Vries - op de hoek van de Obrechtstraat en het straatje dat naar de Cattepoelseweg toe loopt. Daar op die Cattepoelseweg, aan de overkant iets verder omhoog, woonde later Onno Molenkamp. En ook Siem Vroom, meen ik me te herinneren. Grote namen uit de naoorlogse Nederlandse toneelgeschiedenis.

De meest boeiende, om niet te zeggen ook de meeste extravagante acteur uit deze tableau de la troupe, kwam eind Jaren Zestig op 't Cranevelt wonen. Carol Linssen. In 1972 werd hij de medeoprichter van Toneelgroep De Appel. Carol was toen al getrouwd met Christine Ewert. Ook een klasse actrice. Het echtpaar woonde, zo vermoed ik, in een van de flats langs de Schubertlaan.

Carol oogde vaak verstrooid. Hij reed geen auto, maar ging met de bus naar de repetities van zijn gezelschap. Die tochtjes waren voor medepassagiers een hele gebeurtenis. De acteur zat met een bleek gezicht op een eenzitsbankje van lijn 3 naar buiten te kijken. Hij vermeed zijn medepassagiers aan te zien. Maar dan ineens weerklonk er een intens gemompel, dat aanzwol tot heftige beweringen. Die beweringen werden onderstreept met bewegingen van handen vlak voor zijn gezicht. De vingers onderstreepten klemtonen. De eerste keer dat je het meemaakte, wist je niet waar je moest kijken. Daarna stelde je anderen gerust: "Nee hoor, die meneer voelt zich heus in orde. Hij repeteert alvast voor de repetities van toneelgroep Theater."

Het gezelschap bestond niet alleen uit acteurs. Een van de meeste belangrijke functionarissen gold in de Jaren Zeventig de dramaturg. De Man Die Bepaalt Wat Er Gespeeld Moet Worden. Bij Theater was dat Karel Muller. Die woonde in een benedenflat op de Berliozstraat. Van zijn toenmalige bovenbuurman hoorde ik indertijd een aardig verhaal. Die bovenbuurman schreef in de krant over de prestaties van Toneelgroep Theater. En daar was hij was lang niet altijd tevreden over.

Op een zondagmiddag moest er na een première van het gezelschap weer een recensie geschreven worden. Wat er die avond tevoren getoond werd, was ditmaal echt een dieptepunt. "Nu moest de bijl er maar eens in," vertelde hij. "De goede verhoudingen met de benedenbuurman te spijt."

Maar daar beneden was het al een tijdje erg onrustig. Tot vierhoog steeg er een heftige woordenwisseling omhoog. Opeens werd er een deur dichtgesmeten en iemand rende de trappen op. Er werd nu driftig aangebeld. De criticus deed open en zag tot zijn grote verbazing een opgewonden hoofdrolspeler met uitpuilende ogen voor zich staan.

"Meneerrr," riep deze acteur uit, "verrr-leen mij asiel. Errr woont een gek onder u. Hij wil me verrr-móóórrden." De dramaturg en de hoofdrolspeler -Jerôme Reehuis- waren het daags na de première kennelijk erg oneens met elkaar geworden.

Niet dat nu alle dramaturgen werkelijk gek zijn. Absoluut niet. Iin Ravelstraat woonde jarenlang ook een dramaturg. Willem van Houten, verbonden aan de Haagse Comedie. Een zeer boeiende man, die naar verluidt, zijn loopbaan eindigde als leraar Engels aan het Stedelijk Gymnasium. Ooit was hij ook leraar Engels geweest van het Thomas à Kempiscollege.

Nog een laatste `wijkacteur' schiet me te binnen: Hans Pauwels die als jeune premier in een eerste musicalachtige productie van Toneelgroep Theater gestaan heeft. Hans Pauwels, wonend op het De Rooypad. De acteur leende voortdurend zijn stem aan reclameboodschappen. Later verhuisde hij met zijn gezin naar Velp. Zelf vertrok ik in die tijd naar Brabant. Maar een Arnhemse kennis -hier laatst op bezoek- kon me vertellen dat Huize Pauwels aan het De Rooypad alweer jaren bewoond wordt door de actrice Margreet Blanken. Die heeft in die Theatertijd ook een aantal prachtige rollen gespeeld.

Margreet woonde aanvankelijk in de hoge flat boven het Oremusplein. Daar woonde indertijd ook nog twee andere Theatermensen. Het echtpaar Ditters. Hij draaide de acteurskantine in het Theaterhuis aan de Rijnstraat. En zij, door iedereen heel schattig Ditje genoemd, was kleedster. Enige mensen.

(is een oud wijkgenoot, die ons uit het Brabantse bericht over zijn herinneringen aan onze wijk. Daarin zullen straten op Alteveer en Cranevelt een hoofdrol vervullen)