Het begin van Alteveer

In de jaargang 1978-1979 van Craneveer verscheen een reeks artikelen van de heer A.S. Stempher. Deze oud-wijkgenoot was medewerker van het Gemeente Archief Arnhem. Hij geldt als een kenner van onze stadsgeschiedenis. Die kennis droeg hij ook uit in een aantal boeken en in vele publicaties. Hieronder een beknopte versie van de wetenswaardigheden die de heer Stempher eerder in Craneveer aan de orde stelde, aangevuld met de kennis van derden.

Een eeuw geleden bestond Alteveer nog uit stukken bouwland en bospercelen. In 1916 evenwel oordeelde de Arnhemse gemeenteraad dat er in dit gebied woningen gebouwd konden worden. De stad had namelijk dringend behoefte aan woonruimte. Toch werd pas rond 1930 daadwerkelijk begonnen met de aanleg en de bouw van wijk. Maar eerst moest er een nieuwe weg aangelegd worden. Deze moest breed zijn en geschikt voor een spoorlijn naar Apeldoorn.

Zo werd dus de Cattepoelseweg uitgegraven, waar over heen ook twee viaducten kwamen: ter hoogte van de Apeldoornseweg en de Schelmseweg. Het zand van die gigantische uitgraving werd gebruikt voor verhoging van 't Broek en het daar geplande spoorwegemplacement.

Maar in 1925 was de afgraving ook al weer gestopt vanwege geldgebrek. Toch werden de Cattepoelseweg en de Wagnerlaan wel aangelegd. Deze ontsluitingswegen waren dan ook gereed, toen vier jaar later - in 1929 - het bouwplan Alteveer door de gemeenteraad werd aangenomen. Zonder kritiek waren plannen die niet geweest. Enkele raadsleden vonden de opzet veel te royaal.

Het terrein was 49 hectare groot. Iets minder dan de helft - 21 hectare - was bestemd voor de aanleg van wegen en plantsoenen. Het eerste pand dat gebouwd werd, was het café-restaurant `De Schelmse Brug'. Op het perceel werd ook nog een houten barak gebouwd. Die was bestemd voor een kegelbaan.

Het eerste woonhuis in de nieuwe wijk behoorde aan de fotohandelaar Kramer. Een van zijn nazaten drijft op het Oremusplein nog altijd een fotoowinkel. Kramers huis aan de Oude Kluizeweg is tot de dag vandaag blijven staan.

In 1931 werd er een eerste vergunning aangevraagd voor de bouw van 109 woningen. Een jaar later volgde zo'n aanvraag voor nog eens 102 huizen. Ook de jaren daarop bleven de bouwactiviteiten doorgaan. Er konden nog eens 79 en 36 woningen gebouwd worden. Afgezien van ook nog een aantal incidentele vergunningen. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 was het met de bouwlust gedaan.

Maar na de oorlog werden de bouwactiviteiten opnieuw ter hand genomen. Nu werden er merendeels kleinere woningen neergezet. De Sweelincklaan werd allereerst volgebouwd, gevolgd door het gebied tussen de Meijrooslaan en de Brandts Buysweg. Inmiddels waren ook de `Zweedse' huizen tussen de Richard Holstraat en de Catharina van Rennesstraat terechtgekomen. Deze witte laagbouwwoningen waren bedoeld als tijdelijke voorziening. De afbraak daarvan is tot op de dag vandaag afgeblazen.

Dit in tegenstelling tot een complex noodwoningen, die na de oorlog neergezet werden aan het einde van de Diepenbrocklaan. Op dit terrein werden later villa's gebouwd. Eerder waren er vooraan op de Diepenbrocklaan al bungalows gebouwd op vrije bospercelen.

Maar ook links van de Cattepoelseweg , maar ook aan deze hoofdader, werd sinds het begin van de jaren vijftig flink gebouwd. Alle nog onbebouwde stukken grond aan de Liztstraat en de Mozartstraat kwamen vol woningen te staan. Evenals aan de oostzijde van de Bachlaan. De bungalows aan de Bachlaan tegen de helling naar de Oude Kluizeweg , zijn weer van jongere datum.

Van een Arnhemoloog hoorde ik laatst het verhaal over het ontstaan van Alteveer. Op het einde van de stad, zo ongeveer ter hoogte van de Dalweg, stond een huis `Alte' genoemd. Om daar helemaal te komen moest je ver lopen. Alte en ver zijn met elkaar geassocieerd en geworden tot Alteveer, de wijk die later aan dat huis zou grenzen...